Bemiddeling: onbekend is onbemind?

België scoort laag voor alternatieve geschillenoplossing zoals bemiddeling. Dat lezen we in De Tijd van zaterdag 16 september 2023.  We munten wel uit in het procederen. Ons land telt 6,2 rechtszaken in eerste aanleg (burgerlijke en commerciële) per 100 inwoners. In de EU gaat enkel Roemenië vooraf.

Wat houd je tegen?

Wat maakt toch dat de Belg zo moeizaam de weg vindt richting alternatieve geschillenoplossing zoals bemiddeling? Toch denk ik dat Belgen het wel kunnen. En willen. Akkoord, samen rond de tafel gaan zitten met een onafhankelijke, onpartijdige en neutrale derde die de gesprekken faciliteert is op zich inderdaad geen garantie op succes.

Om een bemiddeling succesvol te kunnen afronden met - indien nodig - een bemiddelingsakkoord, is er bereidheid nodig van beide partijen om er door onderling overleg uit te geraken. Partijen moeten het een kans willen geven. Daar begint alles mee.

De figuur van de bemiddelaar is essentieel

Belangrijk is ook dat er voldoende vertrouwen is in de keuze van de bemiddelaar. Essentieel is dat beide partijen zich kunnen vinden in de voorgestelde of gekozen bemiddelaar of facilitator. Wettelijk én deontologisch is het kader van de bemiddelaar kristalhelder. Geen belangen hebben in de kwestie waarover het gaat. Volledig onafhankelijk kunnen optreden tegenover de cliënten.  En volledige onpartijdigheid tegenover alle betrokken partijen garanderen.

Tijdens mijn opleiding benadrukte de docente vaak dat onpartijdigheid als dusdanig niet bestaat. Ze had het steevast over meerzijdige partijdigheid. Betrokkenheid tonen met wat er speelt voor de verschillende partijen. Vanuit die betrokkenheid afwisselend én symmetrisch achter elke partij gaan staan. Begrijpen wat hen raakt en wat hun belangen en noden zijn. En vanuit deze basis de juiste interventies doen door middel van gepaste vraagtechnieken. Samenvatten, doorvragen, parafraseren, herkaderen. Het helpt de andere partijen om tot inzichten te komen over waar het bij de andere écht om gaat. Wat heeft pijn gedaan? Wat heeft al dan niet intentioneel schade berokkend?

Het belang van erkenning

Begrip en inzichten openen de weg naar erkenning van wat er is geweest en er niet moest zijn. Erkenning van wat er niet was en er wel moest zijn. Erkenning geven en krijgen werkt als een catharsis. Dat is vaak het moment waarop vele emoties loskomen. Bij conflicten op de werkvloer, bij scheiding van vennoten, bij geschillen in het bestuursorgaan, enz. Het doet er niet toe. Waar ook geschillen en conflicten optreden, zijn er pijnlijke emotionele knopen die ontwarring vragen. Eens dat gebeurt, is het pad vrij om effectief te onderhandelen, oplossingen uit te werken en een akkoord te sluiten.

Alternatieve geschillenoplossing zoals bemiddeling

Daar ligt het grote verschil ook met procederen. Advocaten doen wat ze horen te doen. Hun cliënten verdedigen. Gewapend met de feiten bepleiten ze met hand en tand het gelijk van hun cliënten. Posities worden gestaafd, conclusies worden neergepend. Woede, pijn, verdriet, angst. Alle mogelijke negatieve gevoelens komen wel naar boven, maar ze blijven hangen. Er gebeurt eigenlijk niets mee, behalve verder voeden waardoor ze enkel maar groter worden. Het juridisch gevecht gaat maar door …

Terug aan de bemiddelingstafel. Kiezen voor een alternatieve geschillenoplossing zoals bemiddeling.  Mijn eigen statistiek toont mij dat ik in meer dan 75% van de gevallen tot een bemiddelingsakkoord kom met de betrokken partijen. Afhankelijk van het geschil en de escalatiegraad, kan dit al na een paar uren bemiddelen. Soms duurt het maanden. Een processie van Echternach lijkt het dan. Twee stappen vooruit, één achteruit. Dat is soms nodig om een duurzaam resultaat te bereiken.

Tijd, geduld en mildheid zijn de basis-ingrediënten van de-escalatie. Rust. Reflectievragen. Overlopen wat het beste alternatief voor geen akkoord is. Hoeveel tijd en geld heb ik ervoor over? Hoeveel levenskwaliteit wil ik eraan spenderen?

Een akkoord houdt per definitie altijd in dat men elkaar tegemoet komt. Elke partij moet er zich voldoende goed kunnen in vinden terwijl er toch toegevingen worden gedaan. Partijen dienen ook te weten van elkaar welke toegevingen ze hebben gedaan. Opnieuw is dit een stuk erkenning dat niet mag ontbreken.

Een nieuwe doorstart

Wat ik vaststel is dat, eens het bemiddelingsakkoord is getekend, partijen opnieuw opgelucht ademhalen. Ze kunnen de kwestie achter zich laten, ze focussen zich op hun toekomst. Tot grote opluchting ook van hun naasten, hun collega’s, de andere vennoten en bestuurders, enz.

Kiezen voor alternatieve geschillenoplossing zoals bemiddeling bij conflicten in de bestuurskamer, tussen aandeelhouders, op de werkplek of thuis. Het is en blijft altijd het overwegen waard.